Khai phá 'cửa ngõ' Halal, HTX vươn mình sang thị trường Thổ Nhĩ Kỳ

Thị trường Halal toàn cầu đang có sự tăng trưởng rất mạnh mẽ. Dự báo thị trường Halal toàn cầu sẽ đạt quy mô 10 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Dân số Hồi giáo hiện tại đang chiếm 2 tỷ người, tương đương khoảng 25% dân số thế giới và dự kiến sẽ đạt 3 tỷ người vào năm 2050. Như vậy, thị trường Halal còn rất nhiều dư địa để HTX, doanh nghiệp Việt có thể đưa các sản đến khu vực thị trường này.

Việt Nam có lợi thế đáng kể khi nằm trong top 20 nước xuất khẩu thực phẩm và top 15 nước xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, sở hữu nguồn nguyên liệu dồi dào từ cà phê, gạo, hải sản đến gia vị. Những mặt hàng này hoàn toàn phù hợp với nhu cầu và tiêu chuẩn Halal, trong đó có người dân ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Để thấy rõ tiềm năng, cần nhìn vào những con số cụ thể. Hiện, Thổ Nhĩ Kỳ là một trong 10 quốc gia Hồi giáo nhập khẩu thực phẩm Halal lớn nhất trong khối OIC, với kim ngạch nhập khẩu riêng thực phẩm Halal lên tới 14,1 tỷ USD. Tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa hàng năm của nước này vượt mốc 250 tỷ USD, tạo ra nhu cầu ổn định và đa dạng cho nhiều mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như xơ sợi, cao su, hạt điều, quế hồi và hạt tiêu.

Đáng nói cơ cấu kinh tế hai nước có nhiều điểm tương đồng, nhu cầu tiêu thụ lớn của 85 triệu dân Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là động lực mạnh mẽ cho nông sản, thực phẩm Việt. Bởi phần lớn dân số của Thổ Nhĩ Kỳ hiện là người Hồi giáo (99%). Thổ Nhĩ Kỳ có nhu cầu cao đối với các sản phẩm Halal, đặc biệt là thực phẩm chế biến sẵn, gia vị, hạt và các sản phẩm nông sản khác. Thổ Nhĩ Kỳ cũng là nước có vị trí địa lý chiến lược, là địa điểm nối liền giữa Châu Á, Châu Âu, Trung Đông và được coi là cầu nối thương mại giữa Đông và Tây.

Trong làn sóng xuất khẩu này, vai trò của hệ thống HTX ngày càng được củng cố. Các HTX đang nỗ lực chuyển đổi để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, tạo "tấm vé thông hành" cho nông sản Việt. HTX Hà Nội Xanh và Halal Việt (Hà Nội) là một dẫn chứng tiêu biểu cho xu hướng này. HTX đã liên kết với các đơn vị sản xuất trên cả nước để đảm bảo nguyên liệu đầu vào, đầu tư công nghệ nhằm sản xuất và bao tiêu các sản phẩm nông, lâm thổ sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng cao, bao gồm cả các sản phẩm OCOP.

Chiến lược của HTX không chỉ dừng lại ở các mặt hàng truyền thống mà còn mở rộng sang các sản phẩm mới, đồng thời tích cực hợp tác với các tổ chức chứng nhận để lấy chứng chỉ Halal, một bước đi chiến lược nhằm thâm nhập sâu hơn vào thị trường quốc tế, trong đó có Thổ Nhĩ Kỳ. Liên minh HTX Việt Nam cũng đã vào cuộc, ký kết các thỏa thuận hợp tác nhằm thúc đẩy việc đào tạo và cấp chứng nhận Halal cho các HTX, biến HTX thành những mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng Halal toàn cầu.

Dù tiềm năng là vô cùng lớn, con đường xuất khẩu Halal sang Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tồn tại nhiều thách thức đòi hỏi HTX, doanh nghiệp Việt phải vượt qua. Đầu tiên và quan trọng nhất là việc đáp ứng tiêu chuẩn Halal khắt khe, vốn đòi hỏi sự nghiêm ngặt tuyệt đối từ nguyên liệu, quy trình sản xuất sạch sẽ, nhân đạo cho đến khâu vận chuyển và lưu kho. Sự không đồng nhất trong việc công nhận chứng nhận Halal giữa các quốc gia Hồi giáo cũng là một rào cản kỹ thuật lớn.

Tại hội thảo Hợp tác Halal giữa Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ: Thực trạng và triển vọng, tổ chức chiều ngày 3/10, ông İhsan Övüt, Tổng Thư ký, Viện Tiêu chuẩn và Đo lường các quốc gia Hồi giáo (SMIIC), cho biết nhiều quốc gia quản lý sản phẩm Halal bằng hệ thống chứng chỉ riêng. Dù các hệ thống này thiết lập tốt nhưng cũng tạo ra những rào cản nhất định cho các nước xuất khẩu vì chưa có tiêu chuẩn Halal chung trên toàn cầu.

Bên cạnh đó, hàng hóa Việt Nam phải chịu sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ lớn đã có vị thế trên thị trường Halal như Ấn Độ, Brazil và Mỹ, Malaysia và Indonesia.., cùng với sự cạnh tranh từ chính sản phẩm nội địa của Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Trần Việt Hùng, Trưởng phòng XNK Công ty Cổ phần Visimex, cho biết các quốc gia này có hệ sinh thái về sản phẩm Halal rất mạnh và bài bản, có uy tín trên thị trường.

Đi cùng với đó, việc đạt được chứng nhận Halal quốc tế như của Thổ Nhĩ Kỳ đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt và chi phí cao, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Mặc dù tổ chức chứng nhận Halal của Thổ Nhĩ Kỳ đã công nhận chứng nhận của các tổ chức Halal quốc tế, nhưng trên thực tế, cho thấy vẫn có một số doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ yêu cầu đơn vị xuất khẩu phải có chứng chỉ Halal được cấp bởi tổ chức chứng nhận của Thổ Nhĩ Kỳ thì mới có thể làm việc, mua hàng và nhập khẩu vào nước.

Một vấn đề quan trọng không kém đó là do Thổ Nhĩ Kỳ nằm gần một số khu vực có tính bất ổn về chính trị (ví dụ như Syria, Iraq hoặc Iran) nên các tuyến vận tải đường biển hiện tại chịu ảnh hưởng lớn và nhạy cảm đối với các xung đột khu vực, đặc biệt là tại khu vực Trung Đông. Thực tế đã kiểm chứng trong thời gian gần đây, khi căng thẳng leo thang giữa Iran và Israel, giá dầu thô tăng vọt dẫn đến chi phí vận tải đường biển tăng. Ngoài ra, tuyến vận tải đường biển đã phải thay đổi, trước đây đi qua Biển Đỏ nhưng hiện tại phải vòng qua khu vực phía Nam Châu Phi, làm tăng thời gian của hành trình và các chi phí về vận tải biển cũng tăng.

Để chinh phục thành công "cửa ngõ vàng" Thổ Nhĩ Kỳ, chìa khóa cho các doanh nghiệp, đặc biệt là HTX, chính là tập trung vào chứng nhận Halal, xem đây là tấm hộ chiếu bắt buộc. “Muốn vậy, cần thiết lập cơ chế công nhận lẫn nhau giữa tổ chức chứng nhận Halal Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời tổ chức các khóa tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm về tiêu chuẩn Halal quốc tế cho doanh nghiệp, HTX”, bà Bá Thị Nguyệt Thu, Nhà sáng lập Hợp tác xã Hà Nội Xanh và Halal Việt, cho biết.

Còn theo các chuyên gia, việc đầu tư vào tính toàn vẹn của chuỗi cung ứng, đảm bảo sự minh bạch “từ nông trại đến bàn ăn” là yếu tố vô cùng cần thiết để nông sản và thực phẩm chế biến Việt Nam khẳng định thương hiệu và nâng cao giá trị trên thị trường Halal tỷ đô đầy hứa hẹn này.